ผ้าขาวม้า คือ ผ้าอเนกประสงค์ที่มีความสำคัญในวัฒนธรรมไทย มีลักษณะเป็นผืนผ้าทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า นิยมทำจากฝ้าย อาจใช้เส้นใยอื่นได้ เช่น ไหม หรือเส้นใยธรรมชาติอื่น นิยมทอเป็นลายตาหมากรุก หรือลายทางที่มีสีสันสดใส
# ประโยชน์ของผ้าขาวม้า มีดังนี้ 1) ใช้ในชีวิตประจำวัน เช่น นุ่งห่ม อาบน้ำ เช็ดตัว คลุมหัว ป้องกันแดด ห่อของ เป็นผ้าห่ม หรือแม้แต่ใช้ผูกเป็นเปล 2) ใช้ในพิธีกรรม หรือพิธีการ เช่น ผ้าไหว้พระ ผ้าขอบคุณผู้ใหญ่ หรือของที่ระลึกงานมงคล 3) ใช้ในงานฝีมือ เช่น ทำกระเป๋า หมวก เสื้อ กางเกง หรือ ของตกแต่ง
# ที่มาของชื่อ ผ้าขาวม้า
โดยชื่อ “ผ้าขาวม้า” ไม่ใช่คำไทยแท้ แต่มาจากภาษาเปอร์เซียคำว่า “กามาร์บันด์” ซึ่งแปลว่า “เข็มขัด ผ้าพัน หรือคาดเอว” เนื่องจากในอดีตผ้าชนิดนี้มักใช้คาดเอว
# ความสำคัญของผ้าขาวม้า
มีดังนี้ 1) สัญลักษณ์ของความเป็นไทย โดยผ้าขาวม้าเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ที่บ่งบอกถึงความเป็นไทย และวัฒนธรรมการแต่งกายแบบไทย 2) มรดกทางวัฒนธรรม เนื่องจากการทอผ้าขาวม้าเป็นภูมิปัญญาของชาวบ้านที่สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน 3) สินค้าหัตถกรรม โดยผ้าขาวม้าเป็นผลิตภัณฑ์หัตถกรรมที่มีคุณค่าทางศิลปะและวัฒนธรรม
# เดือนมีนาคม ปี พ.ศ. 2566
คณะรัฐมนตรีมีมติเสนอให้ “ผ้าขาวม้า: ผ้าเอนกประสงค์ในวิถีชีวิตไทย” เป็นตัวแทนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของมวลมนุษยชาติ (Representative List for Intangible Cultural Heritage of Humanity)
